Achter de schermen: tentoonstellingsbouwers van M

Naar een duurzaam museum: het Ecoteam van M

© Elias Derboven voor M Leuven

Achter de schermen

Tentoonstellings-
bouwers van M

Tijmen Bruyndonckx is productieleider bij M. Zodra de beslissing over een nieuwe tentoonstelling gevallen is, gaan hij en zijn team van start met de voorbereiding en coördinatie.

Naar een duurzaam museum: het Ecoteam van M

© Elias Derboven voor M Leuven

Aanraken verboden? Voor ons is het: aanraken verplicht!

Tijmen Bruyndonckx
Productieleider bij M

“Stap één is de scenografie - de inrichting van de museumzalen, zeg maar. We gebruiken een computerprogramma, Sketchup, waarin je kan schuiven met sokkels en vitrines, wanden weghalen of bijzetten, kleuren kiezen die passen bij de huisstijl en de vormgeving, de werken een plek geven… Zo zorgen we ervoor dat elk werk tot zijn recht komt én dat elke zaal een stuk van het verhaal vertelt. Tegelijkertijd moet het technisch en financieel haalbaar zijn, en uiteraard ook brandveilig en toegankelijk voor iedereen, van kinderen tot rolstoelgebruikers. Da’s een complex proces, met veel overleg en bijsturing, tot het helemaal klopt.”

Puzzelplezier

“Na de scenografie begint de planning. We bekijken wat we zelf kunnen doen en wat we moeten uitbesteden, en aan wie. We maken technische tekeningen, bestellen materiaal, boeken technici, leggen de opbouwplanning vast… Opnieuw: een ingewikkelde puzzel. Je kan bijvoorbeeld niet op dezelfde dag in dezelfde ruimte schilderen en zagen.”

 

“Pas als dat allemaal gebeurd is, kunnen we de zalen inrichten. Dat duurt algauw een week of drie, vier. Op het eind worden de kunstwerken voorzichtig uitgepakt en op hun plaats gehangen of gezet – dat heet art handling. Voor zeer delicate stukken werken we met gespecialiseerde art handlers. Voor al het andere werk op zaal doen we een beroep op een pool van freelancers.”

Naar een duurzaam museum: het Ecoteam van M

© Elias Derboven voor M Leuven

Even dapper zijn

Twee van die veelzijdige freelancers zijn Jeroen Elsen en Bernd Lüttgerding. Als er in M een tentoonstelling wordt georganiseerd, staan ze paraat. Ze zijn zelf ook kunstenaar: Jeroen is schilder, Bernd schrijver.

 

Jeroen: “Zeven jaar geleden hoorde ik dat M volk zocht om een grote collectiepresentatie op te bouwen. Dat sloot aan bij mijn werk als schilder, en ik werd er nog voor betaald ook! Sindsdien heb ik aan bijna alle tentoonstellingen meegewerkt.”

 

Bernd: “Ik had vroeger al als art handler voor M gewerkt, maar in 2018 heb ik een pauze genomen om samen met mijn vriendin een kunstenaarsresidentie in Brussel op te zetten. Sinds kort ben ik terug. Ik kan het goed combineren met schrijven. Even een paar weken dapper zijn, zeg ik altijd (lacht).”

Naar een duurzaam museum: het Ecoteam van M

© Elias Derboven voor M Leuven

Aanraken verplicht

Jeroen: “Meestal werken we een paar weken na elkaar: eerst de vorige tentoonstelling afbouwen, dan de volgende opbouwen. Ik doe zo gewoonlijk drie blokken per jaar.”

 

“Eerst wordt de conditie van de werken gecheckt, om te zien of ze geen schade hebben opgelopen. Gelukkig gebeurt dat zelden.”

 

Bernd: “Daarna kunnen wij aan de slag. We halen de werken van de muur of van hun voetstuk en pakken ze in. Voor bezoekers geldt: aanraken verboden, maar voor ons is het: aanraken verplicht. Heel voorzichtig natuurlijk, met witte handschoenen.”

 

Jeroen: “Als de zalen leeg zijn, kunnen we beginnen aan de volgende tentoonstelling. Valse wandjes zetten, muren schilderen, sokkels en vitrines plaatsen … Voor zware stukken hebben we speciale werktuigen. Zoals montagekussens die je onder een sculptuur schuift en vervolgens opblaast – daarmee til je zelfs de zwaarste werken op.”

Rode kaken

“Soms is het ook wat improviseren. In de nieuwe collectiepresentatie ‘DOKA’ zie je bijvoorbeeld een muziekdoosje dat moest openstaan. Daar was niets voor voorzien, dus daar hebben we iets voor bedacht: een staafje dat het doosje openhoudt zonder het te beschadigen.”

 

Tijmen: “Bij gevoelige objecten werken we met ‘afstandhouders’: een extra brede tafel, een opstapje… Zo kunnen bezoekers het werk goed zien, maar niet zo makkelijk aanraken.”

 

Jeroen: “Niet dat er nooit iets misloopt. Toen ik hier pas werkte, heb ik eens een Rubens scheef aan de muur gehangen – ik had me domweg misrekend. Behoorlijk gênant, want er stond veel volk op te kijken: niet alleen de curator, maar ook een delegatie van het New Yorkse museum dat het werk had uitgeleend. Gelukkig was er geen schade. Behalve een paar rode kaken (lacht).”

Naar een duurzaam museum: het Ecoteam van M

© Elias Derboven voor M Leuven

Naar een duurzaam museum: het Ecoteam van M

© Elias Derboven voor M Leuven

Naar een duurzaam museum: het Ecoteam van M

© Elias Derboven voor M Leuven

Meedenken met de kunstenaar

Tijmen: “Bij hedendaagse kunst werken we vaak samen met de kunstenaar. Soms maken we samen zelfs nieuw werk. Zoals ‘The Gulf Project Camp: Drama’, een installatie van Wael Shawky. Die hebben onze mensen voor de Shawky-tentoonstelling in 2022 met een van zijn assistenten in mekaar gestoken.”

 

Bernd: “Hedendaagse kunstenaars zijn er meestal ook bij als we de werken installeren. Dat vind ik het leukst: dat je samen een tentoonstelling in mekaar mag zetten. Je hebt echt een rol in het creatieve proces, je denkt mee met de kunstenaar.”

 

Jeroen: “Soms worden de plannen op het laatste moment nog bijgesteld. Zoals vorig jaar bij de solotentoonstelling van Huma Bhabha: toen ze de zaal zag, wilde ze de werken iets hoger hangen. Net omdat ik zelf kunstenaar ben, snap ik dat. 't Is wat extra werk voor ons, maar ik vind kunstenaars nooit lastig of veeleisend. Ik wéét hoe belangrijk tentoonstellen voor hen is.”